Πέμπτη 11 Ιουλίου 2013

Σαρακατσάνικο κονάκι!



Τούτη η καλύβα-κονάκι που βλέπετε ήταν το αυτοσχέδιο σπίτι των Σαρακατσάνων, των νομάδων ορεσίβιων βοσκών που από αρχαιοτάτων χρόνων ζούσαν και περιδιάβαιναν τον ευρύτερο ορεινό κορμό της Πίνδου με κύρια κοιτίδα τους τα δυσπρόσιτα Άγραφα.

Πως έφτιαχναν όμως αυτή την καλύβα οι Σαρακατσαναίοι; Αφού πρώτα διάλεγαν το κατάλληλο σημείο για την εγκατάσταση και το καθάριζαν καλά, κατόπιν έμπηγαν στο έδαφος έναν μικρό ξύλινο πάσσαλο με μια διχάλα (“φουρκάκι”) όπου από εκεί θηλύκωναν μια τριχιά την οποία και τέντωναν σε μια απόσταση- περίπου 20 πόδια. Στην άκρη αυτού του σχοινιού έδεναν ένα μυτερό ξύλο που περιστρέφοντάς το στο χώμα χάραζαν την περίμετρο ενός κύκλου που θα όριζε και τα «θεμέλια» της καλύβας (πέντε έξι μέτρα ήταν η διάμετρος).

Στη συνέχεια διάλεγαν γερά ελατίσια κλαριά (“μπηχτάρια”), τα οποία φύτευαν ολόγυρα βαθιά μέσα στο χώμα και έτσι κατασκεύαζαν τον περιμετρικό κάθετο σκελετό.

Σειρά είχε τώρα το σκάρωμα της θολωτής στέγης του κονακιού, η επονομαζόμενη “κατσούλα”! Αρχικά έφτιαχναν τη βάση, δηλ. ένα στρογγυλό στεφάνι από βίτσες. Εκεί επάνω έδεναν ψηλόκορμα ευλύγιστα κλαριά, τόσα όσα και τα μπηχτάρια. Τούτα τα λύγιζαν όλα μαζί και τα έδεναν στην κορφή τους, με αποτέλεσμα να έχουμε ένα ιδιόμορφο «τρούλο», τον οποίο και σήκωναν με ένα μακρύ ξύλο σε ύψος περίπου 2,5 μέτρων. Τον κατακόρυφο στύλο στήριξης τον κάρφωναν στο κέντρο της καλύβας. Σχεδόν πάντοτε στην εξωτερική κορυφή του θόλου τοποθετούσαν έναν ξύλινο σταυρό για την «προστασία» ή κάποιο κλαράκι για το «γούρι», όπως όριζε η παλιά σαρακατσανέικη παράδοση!   
    
Ακολουθούσε το “χάρτωμα”, το δέσιμο όλου του σκελετού! Αυτόν, λοιπόν, τον έπλεκαν με απίστευτη μαεστρία, από κάτω προς τα πάνω και γύρω- γύρω, χρησιμοποιώντας εύκαμπτες βέργες από λεπτόκλαρα, τα λεγόμενα “λούρα”. Σχημάτιζαν έτσι αλλεπάλληλους ομόκεντρους κύκλους ως προς την περιφέρεια της καλύβας, στεριώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο και με φυσικές δεσιές όλη την κατασκευή που αποδεικνύονταν ιδιαίτερα ανθεκτική στους αέρηδες των βουνών. 


Στο τελικό στάδιο είχαμε το σκέπασμα του σκελετού (“σάλωμα”)! Καλύπτονταν με ότι προστατευτικό υλικό παρείχε ο τόπος, π.χ. άχυρα, διάφορα φυλλώματα όπως φτέρες, πυκνές στρώσεις από θάμνους, καλάμια, ακόμη και με ελατολατσούδες! Κάθε ψηλότερη στρώση καβαλούσε τη χαμηλότερη ούτως ώστε το νερό της βροχής να ρέει χωρίς να διεισδύει στο εσωτερικό. Πολλές φορές πασάλειβαν την καλύβα και με ένα είδος αυτοσχέδιας λάσπης που λειτουργούσε ως επιπλέον μόνωση! Αξίζει να αναφερθεί ότι στα διάφορα στάδια της κατασκευής συμμετείχαν άντρες και γυναίκες.

Στο κονάκι τους οι Σαρακατσάνοι άφηναν μονάχα ένα άνοιγμα, την πόρτα, η οποία τοποθετούνταν είτε προς την ανατολή είτε προς το νότο. Η φωτιά έκαιγε πάντα στη μέση της εστίας και η οικογένεια κοιμόταν συνήθως κατάχαμα, γύρω από τη φωτιά και με τα πόδια στραμμένα σε αυτήν. Σε πολλές περιπτώσεις όμως σκάρωναν, σε απόσταση 30-40 πόντους από το χωμάτινο δάπεδο κάνα ντιβανοκρέβατο ή τραπεζοκάθισμα, ακόμα και ξυλόραφα στα πλαϊνά. Το εικονοστάσι βέβαια ήταν πάντα σε… περίοπτη θέση! Τα κονάκια έλαμπαν από περιποίηση και καθαριότητα πάντα με τη φροντίδα της άξιας και ικανής Σαρακατσάνισσας  γυναίκας.



Κι’ όμως, σε τούτα τα ταπεινά καλύβια έζησαν οικογένειες, μεγάλωσαν και σπούδασαν παιδιά που βγήκαν επιστήμονες! 


19 σχόλια:

VAD είπε...

Εμπρος,οι νοσταλγοί του ωραιου παρελθόντος(αχ,τι καλά περνούσαν,τι ωραια ήταν,ειχαν το γαλατάκι τους,το κατσικάκι τους,κοντά στη φυση,τα πουλάκια κελαϊδούσαν κλπ,κλπ),ας το δοκιμάσουν:))
Γειά σου,ρε Ευρυτάνα!

Aris είπε...

Οι σκληροτραχηλοι Σαρακατσανοι (εχω κι εγω καταγωγη) ηξεραν τι παει να πει μαχη με το βουνο και τη φυση και ηξεραν να δαμαζουν τις δυσκολιες.

PHOTO ΤΙΤΛΟΙ είπε...

Λέτε να βάλουν χαράτσι και σε αυτά τα καλύβια;
Οχι ότι δεν τους έχω ικανούς και για κάτι τέτοιο....

doctor είπε...

ΑΠΟ ΤΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΑΞΙΑ ΓΙΑ ΠΟΛΛΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ.ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΙΧΝΗΛΑΤΗ.

ΕΥΡΥΤΑΝΑΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ είπε...

Αναγκαία διευκρίνηση.
Οι φωτογραφίες έχουν τραβηχτεί στο Βελούχι όπου υπάρχει μία αναπαράσταση Σαρακατσανέικων κονακιών!
Καλή συνέχεια...

Δάφνη Χρονοπούλου/ Daphne Chronopoulou είπε...

Αξιολάτρευτα.
Κάποια είχες ξαναβάλει πολύ παλιότερα φίλε Ευρυτάνα
και, όπως και τότε, κοινοποιώ (με link βεβαίως).

Καλό ξημέρωμα!

photoioannina είπε...

Πολύ καλό το αφιέρωμά σου σ' αυτή την κοινωνική ομάδα με τον ιδιαίτερο τρόπο ζωής που είχε στο πρόσφατο παρελθόν!!!

Φυσιολάτρης! είπε...

Ευρυτάνα, η παροιμία λέει.....Μάθε τέχνη κι άστηνε!!!!!!Θα χρειαστεί μου φαίνεται!!!!!!

Memaria είπε...

Πάρα πολύ ενδιαφέρον!!
Να είσαι καλά να μας δείχνεις και να μας μαθαίνεις ιστορία!

Eva Neocleous είπε...

Ευχαριστούμε,Ιχνηλάτη, για την πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση!
Τα ταπεινά καλύβια της φτωχής αλλά περήφανης Ελλάδας...

kapetandiamantis είπε...

ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΣΟΥ ΒΑΔΙΖΟΥΜΕ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΥΜΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΣΕ ΑΛΛΟΤΙΝΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ ΚΑΙ ΚΑΙΡΟΥΣ. ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΚΑΛΑ ΦΙΛΕ ΕΥΡΥΤΑΝΑ.

Ελιά Μαϊστρα είπε...

Δηλώνω παρουσία για να σου δώσω συγχαρητήρια για τις ανάρτήσεις σου..
Και μένω στην τελευταία σου παράγραφο:
" Κι’ όμως, σε τούτα τα ταπεινά καλύβια έζησαν οικογένειες, μεγάλωσαν και σπούδασαν παιδιά που βγήκαν επιστήμονες! "
Αν οι επιστήμονες αυτοί έδωσαν ότιπήραν απ τους άξιους γονείς τους..χαλάλι όλα που πέρασαν ..
( που μόνο αυτοί το ξέρουν..εμείς μόνονατο υποψιαστούμε μπορούμε )

Και ένα μνμ για τον VAD:
ΟΥΑΟΥΥΥΥΥΥΥ
Τέλειο!!
Κοκκινες ανατολές!! !!!!
Μωβ σούρουπα..
Τσίου τσίου..
Γαβ γαβ..
Μπεεε!!
Φρέσκο τυράκι..
Απί σαπέρα κι οι λύκ να αλυχτάν τσ νύχτις..
Like like!!
Καρδούλες!!

ΝΤΑΞ ΒΑΣΙΛΗ ????
Χαχαχαχαχαχαχαχαχαχαχ!!

E.- είπε...

Σαρακατσάνικο κονάκι!!!
Σα να λέμε δηλαδής, τότε που ο άνθρωπος ζούσε μέσα στην ομορφιά με ελάχιστα "υλικά" αγαθά! Και μ΄άλλα, τότες που ο άνθρωπος που είχε ψυχή και ζούσε, δεν τον ζούσε, τη ζωή!!!

Μου επιτρέπετε;

Σαρακατσάνοι ή Καρακατσάνοι ή Σαρακατσαναίοι

Καρά = μαύρος (μαυροντυμένος), κατσάν = φυγάς (ανυπόταχτος).

Καρακατσάνης λοιπόν ή Σαρακατσάνης, όπως παραφθάρηκε η λέξη αργότερα.

Οι ίδιοι οι Σαρακατσάνοι άρχισαν να χρησιμοποιούν αυτό το όνομα μετά το 1812.

Για μαυροντυμένο φυγά μιλά η λέξη, ενώ προσδιορίζει ένα λαό της Πίνδου, που προϋπήρχε του σημερινού ονόματος. Οι Τούρκοι προσέδωσαν σ΄αυτόν τον περήφανο λαό το όνομά του, γιατί σα λαός με ψυχή, περήφανος, αδούλωτος, λιτός,
κατέφυγε στα βουνά για να μην υποταχθεί στον κατακτητή και για να τον πολεμά απ΄ τ΄αψηλά.

Και είναι μαυροφορεμένος ο φυγάς γιατί, κατ΄όπως λέγεται, οι Σαρακατσάνοι, μετά την άλωση της Πόλης φορούσαν μόνο μαύρα ρούχα σε ένδειξη πένθους!!! Λέγεται ακόμη ότι έφτασαν μέχρι το σημείο να σφάζουν όλα τ΄άσπρα πρόβατά τους και να κρατούν μόνο τα μαύρα!

Καλά σας βράδια
Ε.-

ΕΥΡΥΤΑΝΑΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ είπε...

Η φύση είναι ο ίδιος ο ομφάλιος λώρος μας. Η πηγαία επαφή μαζί της συνιστά και την αναζωογόνηση των αισθήσεων και την πολυπόθητη ψυχική ανάταση, αλλά παράλληλα είναι και μόχθος και πάλη και βιώματα. Όλα αλληλένδετα σε μια άρρηκτη διαλεκτική σχέση.
Είναι με λίγα λόγια ένα "αποτύπωμα συνείδησης" και όχι απλά κάποια άψυχα "like" στα facebook, έτσι για... τη μόδα, όπως έγραψαν παραπάνω οι φίλοι αναγνώστες "vad" και "ελίτσα".
Για τους Σαρακατσαναίους επιφυλασσόμαστε μελλοντικά για ένα εκτενές αφιέρωμα. Εκεί θα ειπωθούν πολλά και ενδιαφέροντα για μύθους και αλήθειες.
Καλή συνέχεια...

λεύτερος είπε...

Σου στέλνω χαιρετισμους Ευρυτάνα ιχνηλατη. Ο παππούς μου, μας εχει διηγηθεί πολλα περιστατικά απο την ορεσίβια ζωη εκεινης της εποχής, φοβερες ιστορίες που και αυτός τις ειχε ακουσει απο τον πατέρα του. Οι πιο εντυπωσιακές εχουν να κάνουν με τις περιπετειώδεις διαδρομες που έκαναν με τα κοπάδια τους οι σαρακατσανοι των Αγραφων απο τα κορφοβούνια προς τα χειμαδιά και αντιστρόφως, όπως επισης και με τους τροπους επιβίωσης πανω στα βουνά! Είναι θησαυρος αυτες οι διηγήσεις.

Effie's Sweet Home Designs είπε...

Υπέροχες αναρτήσεις και η τωρινή άκρως ενδιαφέρουσα!!!!
Φίλε μου ψήφισα κιόλας, αλλά θα άλλαζα το πολύ καλή με το άριστη!!!!!
Οι φωτογραφίες σου πάντα μας φέρνουν ως διά μαγείας στην Ελληνική ύπαιθρο και ξαποσταίνουμε στα δροσερά νερά της Ευρυτανίας!!!!!!!!
Καλή εβδομάδα!!!!!!!!

ΕΥΡΥΤΑΝΑΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ είπε...

Σας ευχαριστούμε όλες και όλους για τα σχόλια με τα ενθαρρυντικά λόγια, το χιούμορ, τους προβληματισμούς και τις πληροφορίες. Η παρουσία σας ζωντανεύει κάθε ανάρτηση.

Dina Vitzileou είπε...

Όπως πολύ σωστά είπε η φίλη μου η Ελενίτσα λίγο πιο πάνω,
"τότε που ο άνθρωπος ζούσε μέσα στην ομορφιά με τα ελάχιστα..."
και να συμπληρώσω,
..τότε που ο άνθρωπος αποκτούσε τη γνώση, μέσα από την επαφή με τη φύση.

Angelo De Amor είπε...

Εντυπωσιακό αφιέρωμα... Πόσα λίγα μας μαθαίνουν για τον τόπο μας!