Τρίτη 17 Οκτωβρίου 2017

Τα "ξεφλουδίσματα"!


Μια ξεχωριστή γιορτή!

Από τον φίλο και συμπατριώτη μας Σεραφείμ Τσιουγκρή 

Πολύ πριν πέσει η νύχτα, οι ετοιμασίες για τη βραδιά που θα ακολουθούσε είχαν ξεκινήσει. Η νοικοκυρά του σπιτιού έστρωνε καταγής τις κουρελούδες, τα ξύλα ήταν στοιβαγμένα δίπλα στο τζάκι, ενώ τα τσουβάλια με το καλαμπόκι απιθωμένα κι αυτά στη γωνια, έτοιμα να αφεθούν στα έμπειρα χέρια των συγχωριανών. 

Ήταν η σειρά τους απόψε για "τα ξεφλουδίσματα"! Όπως γίνονταν τις προηγούμενες μέρες σε άλλα σπίτια, έτσι θα γίνει κι απόψε στο δικό τους σπιτικό.

Τα αλησμόνητα ξεφλουδίσματα ήταν μια παραδοσιακή ''τελετή'' που κάθε χρόνο αποτελούσε ένα ξεχωριστό γεγονός για τα χωριά της Ευρυτανίας. Το καλαμπόκι, που με κόπο και μεράκι καλλιεργούσε ο κάθε μεροκαματιάρης στο μικρό συνήθως χωράφι του, το μάζευαν και το αποθήκευαν για τη βραδιά που όλοι οι γείτονες θα μαζεύονταν για να το ξεφλουδίσουν παρέα, ώσπου να μείνει μόνο ο καρπός, έτοιμος να πάει για άλεσμα στο νερόμυλο του χωριού και να δώσει ένα γευστικότατο αλεύρι.

Η νοικοκυρά λοιπόν του σπιτιού αφού έσιαχνε το σπίτι κι άναβε το τζάκι (έχει πάντα κρύο στο χωριό τα βράδια του Οκτώβρη) ετοίμαζε και τα κάστανα, βραστά και ψητά. Μ' αυτά, μαζί με καμιά πίτα ή κάνα μεζεδάκι αν υπήρχε, και συνάμα με το δικό τους φετινό κρασί, θα πέρναγε η νύχτα για τους επισκέπτες. Μικρά παιδιά εμείς, ανάμεσά τους και εγώ, θυμάμαι σαν τώρα αυτές τις ετοιμασίες.... Ήταν μια ξεχωριστή βραδιά όχι μόνο για τους μεγάλους αλλά και για εμάς, αφού θα έρχονταν και άλλα παιδιά για παρέα. Γιορτή κανονική δηλαδή. Ο άντρας του σπιτιού έφερνε τα τσουβάλια με το καλαμπόκι και τ' άφηνε σε μια γωνιά, σε θέση τέτοια που να μπορούν όλοι να τα φτάνουν.

Έχοντας νυχτώσει για τα καλά άρχιζαν να καταφθάνουν οι γείτονες. Χωρίς πολλές κουβέντες στην αρχή, ξεκινούσε ο καθένας να παίρνει το καλαμπόκι και με μοναδική μαεστρία να το ξεφλουδίζει και να το τοποθετεί στα διπλανά άδεια τσουβάλια. Τις φλούδες τις συγκέντρωναν παραδίπλα, καθώς αυτές προορίζονταν ως τροφή για τα ζώα. Πολύ παλιότερα οι άντρες ξεδιάλεγαν και το πολύ λεπτό εσωτερικό μέρος του φύλλου που το χρησιμοποιούσαν για τσιγαρόχαρτο! Τίποτε δεν πήγαινε χαμένο εκείνες τις εποχές! 

Όλα τούτα γινόντουσαν γρήγορα, μιας και οι συγχωριανοί ήθελαν να βγάλουν την πολλή δουλειά πριν... η γλυκιά ζάλη του κρασιού αρχίσει να βαραίνει τα μέλη και το μυαλό. Εμείς τα παιδιά παρακολουθούσαμε τους μεγάλους και περιμέναμε με ανυπομονησία πότε θα άρχιζαν το τραγούδι ή τις ιστορίες.... για φαντάσματα!!! Πράγματι, τα βρασμένα κάστανα και τα άλλα τα ψημένα στο τζάκι, μαζί φυσικά με το κρασάκι, "βοηθούσαν" το γεροντότερο της παρέας να αρχίσει να σιγοτραγουδάει. Το τι επακολουθούσε μετά, μπορεί να το φανταστείτε: πρόσωπα φωτεινά, αγέρωχα, ρυτιδιασμένα από την σκληρή δουλειά, άρχιζαν το τραγούδι. Στιγμές μοναδικές, ένας από τους λίγους τρόπους διασκέδασης για τους ανθρώπους των χωριών εκείνα τα χρόνια.

Κι όσο περνούσε η βραδιά τόσο το κέφι ανέβαινε. Τα ξεφλουδίσματα των καλαμποκιών προχωρούσαν κανονικά, τα τσουβάλια άδειαζαν και με το τραγούδι αγαλλίαζαν οι φτωχές καρδιές. Σε κάποια στιγμή σε εμάς τα πιτσιρίκια τα βλέφαρα βάραιναν και τότε οι μανάδες μάς πήγαιναν για ύπνο. Μας έστρωναν στο πάτωμα για να μας σηκώσουν αργότερα όταν θα τελείωνε η δουλειά και το γλεντάκι. Γλυκές εποχές που δυστυχώς πέρασαν ανεπιστρεπτί. 

Σήμερα τα χωριά της Ευρυτανίας ερήμωσαν κι απέμειναν μονάχα λίγα γεροντάκια να θυμούνται με νοσταλγία τα χρόνια εκείνα. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που έζησα, τότε σαν παιδί, αυτές τις στιγμές. "Τα ξεφλουδίσματα", όπως είπα και στην αρχή, ήταν μια ιδιόμορφη τελετή που ξεκινούσε από τα μέσα Οκτώβρη και έφθανε ως τα μέσα Νοέμβρη περίπου. Αυτό γινόταν κάθε χρονιά και μετά το ξεφλούδισμα του καλαμποκιού και την απαραίτητη αποξήρανση, ακολουθούσε το άλεσμα. Απ' αυτό το αλεύρι με το χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα οι νοικοκυρές παρασκεύαζαν το ψωμί (μπομπότα το λέγανε) και πίτες με γίδινο βούτυρο (ζυμαρόπιτες). Μοναδικές γεύσεις που  όταν τις γευθεί κάποιος δύσκολα τις ξεχνάει!

Καλά ξεφλουδίσματα συγχωριανοί έστω (πια) και στην φαντασία μας...


Ήταν μία νοσταλγική διήγηση από τον Σεραφείμ Τσιουγκρή - για το blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

17 σχόλια:

Φυσιολάτρης! είπε...

Μπραβο στο Σεραφειμ Τσιουγκρή......καταπληκτική η διήγηση του........με άρωμα μιας άλλης εποχής!!!!!!

Unknown είπε...

"Παιδί της πόλης", κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μου διακοπών, τις οποίες περνούσαμε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, μαγευόμουν απ' ό,τι είχα να κάνει με τα ζώα, τη φύση, τη ζωή στα χωριά και τις δουλειές που μου ήταν γνωστές μόνο μέσα από τα αναγνωστικά (στη Γ' δημοτικού είχαμε και τα "Ψηλά Βουνά" του Παπαντωνίου), και το (παρεξηγημένο) μάθημα της Πατριδογνωσίας.
Ο θερισμός, ο τρύγος, η σπορά, το πετάλωμα των αλόγων, το άρμεγμα των κατσικιών... Εικόνες ζωντανές κι ανεπανάληπτες.
Η σημερινή διήγηση του κ. Τσιουγκρή, τόσο γλαφυρή, μου έφερε στο νου εκείνες τις αναμνήσεις, στάθηκε ανάμεσά τους και μ' έκανε να λαχταρήσω να 'μαι ένα από 'κείνα τα παιδιά που έτρωγαν κάστανα πλάι στο τζάκι, ακούγοντας τις ιστορίες των γερόντων και παρατηρώντας τη διαδικασία του ξεφλουδίσματος.
Θα 'θελα να 'χα μια χούφτα μπομποτάλευρο κι αργότερα να γευόμουν το, ψημένο στα ξύλα, πεντανόστιμο ψωμάκι!

Τι ομορφιές μοιράστηκες, πάλι, μαζί μας, Ιχνηλάτη!...
Να 'σαι καλά!

ΕΛΕΝΗ Κ. είπε...

Τι μου θυμησατε! Ήμουν πολλη μικρη και έγιναν τα ξεφλουδισματα στην αυλή του
σπιτιου....σε ένα χωριουδάκι της μάνας Ευρυτανιας...Τόσα χρόνια απο τότε..
Σαν παραμύθι....
Καλό φθινόπωρο σε όλους!!!

Giannis Pit. είπε...

Μια ολάκερη ζωντανή λαογραφία Ευρυτάνα....! να είσαι καλά φίλε.

doctor είπε...

ΦΙΛΤΑΤΕ ΕΥΡΥΤΑΝΑ ΙΧΝΗΛΑΤΗ ΝΑ ΔΩΣΕΙΣ ΤΑ ΘΕΡΜΑ ΜΟΥ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΣΤΟΝ ΣΕΡ. ΤΣΙΟΥΓΚΡΗ. Η ΓΡΑΠΤΗ ΤΟΥ ΔΙΗΓΗΣΗ ΠΟΥ ΦΙΛΟΞΕΝΗΣΕΣ ΣΤΟ BLOG ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ. ΠΑΝΤΑ ΤΕΤΟΙΑ!

ΕΥΡΥΤΑΝΑΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ είπε...


Αγαπητοί αναγνώστες...

Στην κάθετη πλαϊνή μπάρα του blog μας, υπάρχει και η στήλη με τίτλο: "Παράδοση-Λαογραφία-Μνήμες". Εκεί με ένα "κλικ" στους υπότιτλους που εμπεριέχονται, μπορείτε να δείτε και άλλα παρόμοια θέματα.

Καλή συνέχεια στα όμορφα σχόλιά σας γύρω από το εξαιρετικό κείμενο του συμπατριώτη μας Σεραφείμ Τσιουγκρή.

Aris είπε...

Πολυ ωραιο το αρθρο του Σεραφειμ Τσιουγκρη. Οσοι ζησαμε παιδια στα χωρια, σιγουρα μας φερνει στο νου μοναδικες αναμνησεις και συγκινηση. Ισως και μια απροσδιοριστη πικρα για εκεινα τα χρονια που ποιος ξερει αν θα ξαναρθουν..

Άρης Άλμπης είπε...

«Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που έζησα, τότε σαν παιδί, αυτές τις στιγμές».
Πράγματι τυχεροί όσοι κουβαλούμε τέτοιες εμπειρίες από εκείνα τα πολύ δύσκολα, κατά τα άλλα, χρόνια.
Μια ωραία νοσταλγική ανάρτηση.

PHOTO ΤΙΤΛΟΙ είπε...

Θαυμάσιο το βιωματικό γραπτό του Σεραφείμ Τσιουγκρή που οπωσδήποτε μένει σαν ένα ακόμη σημαντικό κειμήλιο της αγροτικής παράδοσης των Ευρυτάνων. Με πολύ πολύ συναίσθημα και ολοζώντανες εικόνες μας ταξίδεψε πίσω στο χρόνο τότε που οι άνθρωποι μοχθούσαν στη γη και με την αλληλεγγύη και τη συντροφικότητα της γειτονιάς τα κατάφερναν στον αγώνα της επιβίωσης παρά τη φτώχεια τους. Σου αξίζουν πολλοί έπαινοι αξιαγάπητε Σεραφείμ για τα σπάνια και τα ωραία που μας έμαθες με αυτό το "γιορτινό αφιέρωμα" σου.

άγριο κυκλάμινο είπε...

Eξαιρετικό το θέμα που μας γεμίζει νοσταλγία μα και σοβαρούς προβληματισμούς για το σήμερα. Εθιμα όπως το ξεφλούδισμα του καλαμποκιού αποτελούσαν μια μικρή γιορτή στα χωριά μας όπου μικροί και μεγάλοι το διασκέδαζαν μονιασμένοι ξεχνώντας έστω και για λίγο τα βάσανα και τις σκοτούρες της σκληρής καθημερινότητας. Ομως μέσα σ' όλα είχαν και ένα ακόμα μεγάλο προνόμιο. Να καλλιεργούν τη γη και να παράγουν οι ίδιοι τον πρωτογενή αγνό καρπό τους που γεύονταν στη συνέχεια. Σήμερα αυτό θα εκλείψει πρώτον γιατί ερήμωσαν τα χωριά και δεύτερον γιατί οι μεγάλες πολυεθνικές στο βωμό του χρήματος έχουν στήσει μια ολόκληρη βιομηχανία πλήρους ελέγχου των σπόρων και παρασκευής μεταλλαγμένων προιόντων. Τι τίμημα αλήθεια πληρώνουμε και θα πληρώσουμε πολύ περισσότερο στο μέλλον εξαιτίας της αποκοπής μας από τη γη και τις παραδοσιακές μορφές καλλιεργειών? Τέτοιες αναρτήσεις είναι πολύ χρήσιμες και αποτελούν τροφή για σκέψη.

Μαρία Κανελλάκη είπε...

Είναι κρίμα που παρατήσαμε τις συνήθειες και τη γη μας κι "αγοράζουμε" τα καθρεφτάκια που μας πουλάν οι μεγαλο-μαγαζάτορες.
Απόλαυσα πολύ αυτό το έθιμο και την γλαφυρή περιγραφή του Σεραφείμ, και στ' αλήθεια φοβάμαι πού θα μας φτάσει αυτή η παραίτηση απ' τις ρίζες και τα πατρογονικά μας;

Mia είπε...

Τόσο όμορφες παραδόσεις και έθιμα ο τόπος μας! Κρίμα που πια έχουν παραμεληθεί! Να είσαι καλά, Ευρυτάνα μου.

Άιναφετς είπε...

Και όσοι χρησιμοποιούν το καλαμποκάλευρο που να φανταστούν τι υπέροχα έθιμα κρύβονται από πίσω!
Ευχαριστούμε Ευρυτάνα μου, που μας γνώρισες τον Σεραφείμ και διαβάσαμε αυτό το υπέροχο κείμενο!

ΕΥΡΥΤΑΝΑΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ είπε...


Το blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης" ευχαριστεί εγκάρδια τον εκλεκτό φίλο και συμπατριώτη μας Σεραφείμ Τσιουγκρή για το εκπληκτικό άρθρο -νοσταλγικό περίπατο στις μνήμες του τόπου μας- που χάρισε στην ιστοσελίδα μας.

Επίσης ευχαριστούμε και όλους εσάς για τις επισκέψεις και τα σχόλια που δίνουν επιπλέον χρώμα στις αναρτήσεις του blog.

Memaria είπε...

Υπέροχη αφήγηση που κάνει τον αναγνώστη συμμέτοχο στην αλλιώτικη γιορτή!
Συγχαρητήρια!

Μάκης Κρίκελλο Ευρυτανίας είπε...

Γράφτηκε το 2017 ετούτο το ωραίο κείμενο περιγραφής της γιορτής της άτυπης στα ξεφλουδίσια!!
Κι εγώ θεωρώ τυχερό εμένα που εκεί στο Κρίκελλο γεννημένος θεώρησα και θεωρώ ότι το καλύτερο κεράκι στη μνήμη των γονιών και των παππούδων μας είναι να φυτεύω κάθε χρόνο τον κήπο του σπιτιού μας!
Να το φυτεύω σκάβοντας με το πατόφκιαρο κι όχι με μηχανές, και φυσικά να σπέρνω τα φασόλια τα παραδοσιακά, το καλαμπόκι επίσης τον παλιό καλό γνήσιο σπόρο, όχι τα υβρίδια που έχουν κατακλύσει τις εκτάσεις που καλλιεργούνται στους κάμπους, τα πράσα και τα κρεμμύδια τον μαϊντανό και το σέλινο ....
Κι έρχεται η ώρα που θα σπάσω απ τις καλαμποκιές καμμιά 150αριά καλαμπόκια και οι θύμησες απ΄τη ζεστή ατμόσφαιρα στα ξεφλουδίσια θα πλημμυρίσουν την ψυχή μου.
Μα θα πει κάποιος γιατί δεν κάνεις και σήμερα τη γιορτή;
Κι όμως φίλοι μου τέτοιες γιορτές χωρίς εκείνους που συμμετείχαν δεν μπορούν σήμερα να γίνουν... Κι αν τις επιχειρήσουμε θα είναι κακέκτυπα εκείνων! Ήταν οι άνθρωποι τότε λεβέντες άντρες και γυναίκες! Είχαν μέσα τους πηγαίο χιούμορ, ήταν ακριβώς όπως το παλιό καλαμπόκι σε σχέση με τα υβρίδια.
Υβρίδια είμαστε σήμερα εμείς!! Κι όσο πάμε οι επόμενες γενιές γίνονται οριστικά και αμετάκλητα ίσως κανονικά υβρίδια!! Άλλοι σκέπτονται γι' αυτούς, άλλοι δίνουν εντολή πότε και με τι θα γελάσουν, πότε και τι θα φάνε, πώς θα ντυθούν και θα περπατήσουν, πως θα μιλήσουν ....και γενικά άλλοι δίνουν εντολή πώς θα ΖΗΣΟΥΝ!!
Τι ξεφλουδίσια να κάνει σήμερα μια ομάδα ανθρώπων όταν κάθε λίγο θα χτυπάει το κινητό τους και θα πρέπει να απαντήσουν, όταν κάθε λίγο θα φωτογραφίζουν το ....σπάνιο είδος που "ανακάλυψαν" και το λένε καλαμπόκι και θα το στέλνουν στους "χιλιάδες" φίλους τους, όχι στη ζωή, αλλά στο διαδίκτυο!
Ε! έτσι δεν γίνεται ούτε σύσκεψη ανθρώπων, ούτε καν ξεφλουδίσια.
Νάναι καλά λοιπόν ο κ Τσιουγκρής και ο Ευρυτάνας Ιχνηλάτης που συνδυάστηκαν και κρατήσανε ζωντανά τα ξεφλουδίσια!
Κι αν κάποιος εξ ημών πιστεύει ότι είναι πολύ σημαντικό να κρατάμε όσους σπόρους παραδοσιακούς βρήκαμε απ τις προηγούμενες γενιές, δεν έχει παρά να φυτεύει έναν κήπο κάθε χρόνο, γιατί μόνο τότε θα μπορεί να κρατάει και ζωντανό το σπόρο!!
Νάστε όλοι καλά.
Μάκης Φλώρος
Κρίκελλο Ευρυτανίας

Scorpion49 είπε...

Εξαιρετική αφήγηση αγνών εποχών και πραγματικών ανθρώπινων συναναστροφών, που έχουν δυστυχώς εκλείψει.